شرایط مناسب برای تولید ورمی کمپوست

دماي مناسب گونه هاي Eisenia spp معمولا 20 درجه سانتي گراد است (ادواردز، 1998). هر چند گونه E.foetida تحمل زيادي به تغيير دما از خود نشان مي دهد (رينك، 1992). با توجه به اينكه بيشترين فعاليت كرم هاي خاكي در عمق 25-15 سانتي متري صورت مي گيرد، اضافه كردن لايه نازكي از ضايعات تازه (3-2 سانتي متر) به سطح توده ها هر روز يا هر دو روز يك بار باعث محافظت آنها از گرماي زيادي و يا سرما مي شود (اسكاربورو، 1999). تعداد كرم هاي خاكي بالغ در بهار به حداكثر مي رسد و در ماه هاي تابستان كمي مي شود. در پاييز تعداد كرم هاي جوان زياد مي شود. براي داشتن تعداد زياد كرم هاي بالغ در بهار بايد كرم ها و كپسول هاي كرم را در زمستان محافظت نمود. كرم هاي خاكي به شرطي كه يخ زدن به ملايمت انجام شود و يخ زدن و آب شدن متوالي سريع نباشد، زنده مي مانند. در زمين هاي شخم خورده و بدون پوشش گياهي تعداد كرم ها كم مي شود. پوشاندن خاك و بستر ها با بقاياي گياهي و مالچ باعث مي شود كه تعداد بيشتري از كرم ها زنده بمانند.

ب- رطوبت : كرم هاي كمپوستي براي حركت در داخل مواد بستري و پيشگيري از هدر رفتن آب بدن خود نياز به محيط مرطوب دارند ولي رطوبت بيش از حد باعث به وجود آمدن شرايط ماندابي و نامناسب مي شود. كرم هاي كمپوستي قادرند در رطوبت حدود 40% رطوبت اشباع به فعاليت خود ادامه دهند. رطوبت مناسب براي گونه E.anderi بين 90-80% است ولي بيشترين سرعت رشد و تكثير در رطوبت 85% مشاهده مي شود. رطوبت مناسب براي رشد گونه E.foetida، 80-70% و بر اي گونه excavatus P.، 83-76% مي باشد (گزارش واحد فناوري ضايعات سبز، 2000). سينگ و همكاران (2004) رطوبت مناسب را براي گونه P.excavatus 80% گزارش كرده اند. رطوبت مناسب مواد بستري براي توليد ورمي كمپوست بين 90- 60% است. خارج از اين محدوده، ميزان رشد و تكثير كرم هاي خاكي و در نتيجه ميزان فرآوري ضايعات شديداً كاهش مي يابد، (اسكارسيورو، 1999). كرم هاي خاكي مقدار زيادي آب مصرف مي كنند زيرا در هر روز به اندازه 60% وزن بدن خود پيشاب آزراد مي كنند. ادرار آنها مقدار زيادي نيتروژن دارد و منبع كودي مناسبي است (الكوك و مارتنز، 1995). كرم ها قادرند تا 70% رطوبت بدن خود را از دست داده و زنده بمانند. در آخرين مرحله از دست دادن رطوبت بدن، كرم ها مايع كولوميك خود را براي مرطوب كردن خود از دست مي دهند. در اين حالت قرار گرفتن كرم در داخل آب تنها راه جلوگيري از مرگ آنها است. كرم ها خود را با شرايط رطوبتي متفاوت سازگار مي كنند.
در حالتي كه مواد غذايي در ناحيه خشك خاك و يا بستر قرار داشته باشد، كرم ها رطوبت را در بدن خود ذخيره كرده، پس از مصرف غذا در ناحيه خشك براي جبران آب از دست رفته به ناحيه مرطوب مراجعت مي كنند (پيل، 1995)
پرورش دهندگان مبتدي معمولاً سعي مي كنند كه به طور مداوم بستر كرم ها را مرطوب نگه دارند زيرا قسمت سطحي بسترها خشك تر است. در اين حالت لايه سطحي بسترها رطوبت مناسب را دارد ولي ممكن است لايه زيرين به صورت غرقابي در آيد و شرايط بي هوازي بر آن حاكم شود. چون كرم ها قادرند رطوبت را در بدن خود ذخيره كنند و براي مصرف غذا به نقاط خشكتر بستر مراجعت نمايند، در صورتي كه سطح بستر كمي خشك هم بشودف مشكلي در فرآيند توليد ورمي كمپوست به وجود نخواهد آمد. رطوبت بيش ازحد بستر به پوست لطيف كرم ها صدمه زده، در ضمن مواد سمي و بوهاي نامطلوب توليد مي كند (پيل، 1995).
بسترهايي كه در محيط بيرون قرار دارند، بايد به وسيله مواد پوششي پوشانده شوند. اين عمل از گرم شدن بيش از حد در تابستان و يا خشك شدن سطح بستر در اثر تابش مستقيم نور آفتاب جلوگيري مي كند. پوشاندن بسترها همچنين از اشباع شدن بسترها از آب بر اثر باران هاي ناخواسته پيشگيري مي كند. اشباع شدن مواد با آب باعث خروج كرم ها از بستر مي شود در ايام تابستان در روزهاي بادي ممكن است به دوبار آب دادن ملايم بستر در روز نيازباشد. اين كار از خشك شدن سطح بستر ممانعت به عمل آورد. در روزهاي بدون باد در تابستان معمولاً 3-2 بار آب دادن به بسترها درهفته كافي است. در فصول باراني بايد از آبدادن بيش از حد خودداري كرد. در زمستان، بايد سطح بسترها با 30-15 سانتي متر برگ، كلش، كاه يا بريده چمن پوشانده شود و روي آن 5-3 سانتي متر كود دامي پخش شود تا از يخ زدن جلوگيري شود. بعد از گرم شد ن هوا، كرم هاي نوزاد از اين پوشش به عنوان غذا استفاده مي كنند (اسميت، 1998). رطوبت مناسب بسترها بايد در حد يك اسفنج چلانده شده باشد به اين معني كه وقتي با دست فشرده شود، تنها يكي دو قطره آب از آن خارج شود.
ج- تهويه : ميكروب هايي كه عامل تجزيه ضايعات آلي در توده هاي كمپوست هستند، اغلب هوازي اند و بنابراين به اكسيژن براي فعاليت مطلوب خود نياز دارند. توده هاي كمپوست ب ايد طوري تهيه شوند كه هوا به راحتي درون آنها نفوذ كند. اگر وزن توده ها باعث فشرده شدن و خروج هوا از توده ها شودف در اين صورت بايد توده ها برگردانده شوند زيرا اين كار باعث ورود هوا به درون توده ها مي شود. علاوه بر اين، مخلوط كردن با مواد با اندازه
‏درشت مانند کاه یا علف های هرز نیمه پوسيده موجب بهبود شرایط تهویه ای می شود. کرم های خاکی در شرایط بی هوازی یافت نمی شوند. اگر در این شرایط قرار بگیرند به جايی که تهویه مناسب دارد، می روند و در غیر این صورت می میرند. کرم های خاكی می توانند در فشارهای نسبتا کم اکسیژن و فشارهای زیاد دي اکسید كر ‏بن زندگی کنند حتی در شرایط غرقابی در صورتی که آب خاک دارای اکسیژن محلول باشد زنده می مانند. با وجود این، در غیاب کامل اکسیژن، صدمه مي بینند و ممکن است بمیرند. در شرایط بی هوازی، باکتری ها مواد سمی تولید می کنند. چون کرم های خاکی از طریق پوست تنفس می کنند، وجود رطوبت برای تنفس ضروری است. بنابراین لازم است که بسترها به طور مداوم (یک بار در هفته) برگردانده شود و بسترها پوک و مرطوب نگهداری شوند ولی شرایط ماندابی نباید ایجاد شود (اسمیت، 1998‏). اضافه کردن موادی مانند کاه و کلش و خرده های چوب و مخلوط کردن آنها با مواد بستری به ایجاد شرایط تهویه ای مطلوب کمك می کند. لازم است هر دو یا سه هفته يك بار قسمت بالایی بسترها به ملایمت به هم زده شود تا از فشرده شدن بسترها ممانعت به عمل آمده و تبادلات گازی انجام شود. قسمت زیرین بترها نیز باید به هم زده شود ولی به دفعات کمتری این عمل باید انجام شود (پیل، 1995‏). در طراحی سیستم ها باید به این نکته توجه کرد که با افزایش سطح بسترها نسبت به حجم آنها تهویه بهبود می یابد.
د- آمونیاک و املاح: کرم های خاکی نسبت به آمونیاك، نمک ها و سایر مواد شیمیایی بسیار حساسند. ولی نمک های اضافی به راحتی با شستشو خارج می شوند. آمونیاک نیز با انجام کمپوست کردن اولیه مواد قبل از اضافه کردن كرم ها از بین می رود.
هـ - دشمنان طبیعی: کرم های خاکی دشمنان طبیعی دارند. از این میان می توان به بیماری های برفك و گال و جانورانی مانند موش کوری گوش خیزک، پاها، کنه ها، سوسك های زمینی، قورباغه ها؛ وزغ ها و آبدزدک ها اشاره نمود. این دشمنان طبیعی در صورتی كه مديریت صحیحی در تنظیم شرایط محیطی اعمال شود، چندان مشكل ساز نیستند (زاجنويك، 1992‏). برای مثال کنه ها که به رنگ های سفید و قرمز دیده شوند، در رطوبت های زیاد رشد و تكثير می یابند. با کاهش درصد رطوبت توده ها به حدود 70% جمعیت آنها شدیدا كاهش می یابد. از دشمنان دیگر می توان به پرندگان حشره خوار مثل سینه سرخ ها و حلزون ها اشاره کرد (مرتوس، 1993‏). البته کرم های خاکی به صدای خش خش حساسند و می گريزند و در زمان شخم بسیاری به داخل زمین می روند.
‏و) pH:pH مناسب برای بیشتر کرم های خاکی بین 7-5/6 ست ولی برخی از گونه های ‏کرم های خاکی نسبت به pH هاي اسیدی مقاومند. برای کم کردن pH مواد بستری می توان از ضایعات طبیعی مانند پیت خزه ای، خاك اره کهنه، برگ های کاج، برگ های یولاف و برگ های درختان رشد کرده در خاك های اسیدی استفاده نمود (اسمیت، 1998). برای تنظيم pH باید از سرکه سفید یا سودای آشپزخانه ای یا گیاهان دریای آهكي استفاده كرد (الکوک و مارتینر، 1995‏). پوست مرکبات اسیدی است و اضافه کردن آن باعث کاهش pH می شود. از سوی دیگر اضافه کردن دولومیت، مواد آهکی و پوست تخم مرغ خرد شده باعث افزايش pH خواهد شد.
‏ز) مواد بستری: تقریبا تمامی انواع مایعات آلی برای کرم های خاكی مناسبند. پوست میوه ها، بریده چمن، کاغذ و مقوا، کودهای دامی و هر چيز دیگری که از موجودات زنده یا مرده تشکیل شده باشد، برای تغذیه کرم ها مناسب است. تکه های روزنامه كه با دست ریزریز شده باشند، پیت خزه ای و برگ های درختان از دیگر مواد در دسترسند (انتشارات شهر بلمونت، 2000). از روزنامه هاي رنگی نباید برای تغذیه کرم ها استفاده کرد، زیرا براي کرم ها سمی محرب می شوند. از میان موائ بستری روزنامه خرد شده به سبب فراوانی و قابلیت زیاد نگهداری آب ه سهولت در آماده سازی برای اضافه نمودن به بسترها بیار قابل توجه است (هیرل و همکاران، 2000). معمولا بهتر است این مواد با هم مخلوط شوند. از میان کودهای دامی، کرم ها به راحتی می تواند از کودهای اسبی و گاوی استفاده کند. کود گوسفندی را بعد از چند روز کرم ها مصرف می کنند. رشد گونه E.foetida د.ر کود خوك بهتر از کود گاوی است (گونادی و ادوارز، 2003‏). گارگ و همکاران (2005) نشان دادند که میزان رشد و تولید کپسول تخم گونه E.faetida ‏ در انواع کودهای دامی به ترتيب زیر است:
‏کود گوسفندی < کود الاغ < کود گاوميش < کود بز = کود گاوی = كود اسبی، کود شتر. در اضافه كردن مواد به بسترهای کرم های خاكي باید توجه كرد که مواد تازه (مانند کود گاوی، کود خوك و ضایعات میوه جات و سبزیجات تازه) در هنگام تجزیه گرما ایجاد می کنند که ممكن است کرم ها را بكشد. برای اطمیان از زنده ماندن کرم ها باید سر روز پس از ریختن مواد، با دست دمای بسترها را بررسی کرد و اگر افزایش دما محسوس نبود، كرم ها را می توان به بسترها اضافه کرد (اسمیت، 1998). اضافه کردن ضایعات به کرات، باعث افزایش باروری کرم ها می شود ولی کاهش در وزن زنده کرم ها 60 روز پس از افزودن کرم ها به بسترها مشاهده می شود. کرم ها ضایعات خام آشپزخانه ای را نیز به خوبی مصرف می کنند ولی این نكته را باید در نظر داشت که از افزودن گوشت، مواد غذایی چرب، مرکبات و پیاز خودداری شود زیرا باعث تجمع حشرات موذی، جوندگان و تولید بوی نامطلوب می شود (هیرل و همکاران، 2000‏). اضافه کردن مقداری ماسه به بستر کرم ها به فرآیند تولید ورمی کمپوست کمك می کند زیرا کرم ها از ماسه برای خرد کردن مواد در سنگدانشان استفاده می کنند. تفاله چاي و قهوه چون اسیدي هستند باید به مقدار کمی به بسترها اضافه شود. کرم ها دندان ندارند و غذای خود را می بلعند. این به این معنا نیست که آنها قادر به استفاده از مواد غذا یی درشت و سخت نباشند بلكه تجزیه و مصرف این مواد توسط کرم ها طولا‏نی تر است (الكوک و مارتینز، 1995). مواد ‏غذایی پرنمک، فضولات مربوط به حیوانات خانکی (سگ و گربه)، کودهای دامی حاوی آنتی بیوتیک ها و باکتری های مضر برای تغذیه کرم ها مناسب نمی باشند. برای خارج کردن املاح کودهای دامی استفاده از آب بیشتر برای شستشو، برای رشد و تکثیر مناسب کرم ها لازم است.