مقالات زیبایی

5-6-3- فضولات کرم (ورمی کمپوست)
یکی از محصولات عمده مزارع پرورش کرم، فضولات کرم هاست. بسیاری از واحدهای پرورش کرم درنقاط مختلف جهان به دلیل تولید تجاری ورمی کمپوست توسعه یافته اند که برای مصارف باغبانی و گلخانه ای مناسب و نیز به عنوان اصلاح کننده خاک و کود آلی برای اراضی کشاورزی قابل استفاده است. قبلاً شرایط محیطی مناسب برای تولید ورمی کمپوست (حداقل برای گونه E.foetida) ذکر شد ولی برای سیستم های خاص مزرعه ای با توجه به نوع ضایعات آلی در دسترس، باید شرایط مناسب محیطی و مدیریتی در محل بررسی شود تا امکان توسعه سیستم های کارآمد و مقرون به صرفه از نظر اقتصادی فراهم شود. مشکلات سیستم های تجاری تولید ورمی کمپوست عبارتند از :
1- برای جدا کردن ورمی کمپوست از کرم های خاکی وجود یک دستگاه جدا کننده ضروری است. انواع جدا کننده های مکانیکی دارای سرندهای دوار توسعه یافته اند (فیلیپس،[1] 1988).
2- سیستم تکثیر و پرورش کرم ها باید با توجه به شیوه برداشت توسعه یابند. روشی برای جدا کردن کپسول های تخم از مواد کار شده وجود دارد که این دستگاه در آلمان ساخته شده. لازم است که تحقیقات بیشتری در این زمینه صورت گیرد.

مارینای و همکاران (2000) مشاهده کردند که کاربرد ورمی کمپوست و لجن فاضلاب باعث افزایش وزن زنده میکروبی خاک به مقدار 28-8% می شود. تاثیر فضولات کرم های خاکی ممکن است به علت مقدار ماده آلی زیاد آنها و ظرفیت نگهداری‌آب آن یا جمعیت بیشتر باکتری ها و قارچ ها در آن باشد (گی و همکاران، 2001 و داوسون، 1947). ریسه قارچ ها و متابولیت های میکروبی نقش زیادی در تشکیل خاکدانه ها دارند (مک اینری و بولگر، 2000 و تیسدال و اودز، 1982). افزایش جمعیت کرم های خاکی درخاک پس از اضافه کردن ورمی کمپوست ممکن است دلیل دیگری برای بهبود شرایط خاک باشد. کانال های کرم های خاکی نقش مهمی را در افزایش نفوذپذیری خاک و تخلخل آن بازی می کنند. امبا (1996) نشان داد که افزودن ورمی کمپوست به خاک فعالیت کرم های خاکی را افزایش می دهد. هاشمی مجد و همکاران (2004) اثبات کردند که اضافه کردن ورمی کمپوست همانند کمپوست به محیط های کشت گلدانی سبب کاهش چگالی ظاهری، تخلخل و افزایش ظرفیت نگهداری آب این محیط ها می شود.
میزان فعالیت میکروبی در ورمی کمپوست بسیار بیشتر از کمپوست است (سوبلر و همکاران، 1998). گواندی و همکاران (2002) گزارش کردند که میزان نیتروژن وزن زنده میکروبی خاک پس از مصرف ورمی کمپوست ضایعات کاغذ و کود گاوی بیشتر از کمپوست است. بنا به گزارش کارلیل و همکاران (1993) در محیط های کشت حاوی خاک اضافه کردن ورمی کمپوست حاصل از فضولات اردک به خاک باعث افزایش فعالیت میکروبی در مقایسه با گلدان هایی که فقط کود شیمیایی دریافت کرده اند شده است. با چمن (1998) دریافت که اتوکلاو کردن ورمی کمپوست باعث کاهش تاثیر مثبت آن بر رشد گیاهان می شود و این موضوع نشان دهنده اهمیت فعالیت میکروبی در ایفای نقش ورمی کمپوست درخاک است. کیل و همکاران (1992) در آزمایشی که برای بررسی تاثیر ورمی کمپوست بر قابلیت سودمندی عناصر پر مصرف و جمعیت ریز جانداران خاک انجام دادند، مشاهده کردند که در کرت های آزمایشی که ورمی کمپوست همراه با نصف مقدار کود شیمیایی توصیه شده اضافه شده بود، جمعیت کل میکروب ها، میکروب های تثبیت کننده نیتروژن، اکتینومیست ها و باکتری های تولید کننده هاگ و همچنین میزان تشکیل کلنی مایکوریزها نسبت به کرت های شاهد که در آنها فقط از کودهای شیمیایی استفاده شده بود افزایش معنی داری داشت. این محققان همچنین گزارش کردند که میزان نیتروژن معدنی در کرت های آزمایشی بیشتر ازکرت های شاهد بود که بیانگر معدنی شدن بیشتر مواد آلی بر اثر افزایش فعالیت میکروبی است. طبق گزارش ردی و ردی (1998) مصرف کود نیتروژن دار همراه با ورمی کمپوست باعث معدنی شدن بیشتر ماده آلی ورمی کمپوست و آزاد شدن عناصر غذایی آن می شود.
در مورد تاثیر ورمی کمپوست بر میزان عناصر غذایی و افزایش قابلیت سودمندی آنها در خاک نیز گزارش هایی در منابع وجود دارد. به کار گیری ورمی کمپوست همراه با کودهای شیمیایی، قابلیت سودمندی عناصر کم مصرف و میزان جذب شدن آنها در گیاه را درمقایسه با حالت مصرف کودهای شیمیایی به تنهایی، بهبود می بخشد (و نکاتیش – پاتیل و همکاران، 1997). اندازه گیری میزان عناصر غذایی در ورمی کمپوست نشان داد که مقدار عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در آنها بیشتر از خاک است. مثلاً ورمی کمپوست سه برابر کلسیم، چندین برابر نیتروژن، فسفر و پتاسیم دارد (رنچ، 2003). از سوی دیگر در حین عبور ضایعات از دستگاه گوارش کرم ها، خرد شدن و کاهش اندازه ذرات صورت می گیرد. نتیجه آن افزایش سطح ویژه ورمی کمپوست است (جنسن، 1997). سطح ویژه مکان های جذب بیشتری را برای جذاب سطحی عناصر غذایی فراهم می کند (آتیه و همکاران، b 2000). ورمی کمپوست حاوی عناصر غذایی به شکل قابل استفاده از قبیل نیترات، فسفر تبادلی و پتاسیم، کلسیم و منیزیم محلول است (اوروزکو و همکاران، 1996).

5-6-2- روغن کرم (روغن خراطین)
روغن کرم های خاکی بین 2-1% از وزن خشک تغییر می کند و ترکیبی مشابه ترکیب روغن ماهی دارد. روغن کرم های خاکی حاوی محدوده وسیعی از اسیدهای چرب و دارای درصد نسبتاً بالایی از اسیدهای چرب با چند پیوند دو گانه و سه کانه امگا -3 است. تحقیقات بیشتری در مورد تغییر اسیدهای چوب کرم های خاکی با تغییر شرایط محیطی و جیره غذایی آنها مورد نیاز است. ترکیب اسیدهای چرب کرم های کرم خاکی با اضافه کردن روغن ماهی تن تغییر می کند درحالی که مقدار کل چربی کرم ها تغییر نمی کند و درحدود 16% باقی می ماند. محتوای چربی پودر کرم خاکی را بین 10-5% گزارش کرده اند (ادواردز، 1988). روغن ماهی تن به دلیل داشتن اسیدهای چرب غیراشباع زیاد برای تولید صنعتی حیوانات اهلی مناسب است. بسیاری از اسیدهای چرب موجود در روغن ماهی تن به مقدار کمی در بدن کرم ها وجود دارد. با وجود این، برخی از اسیدهای چرب با یک یا چند پیوند یگانه در بدن کرم ها به مقدار زیاد وجود دارد که برای تغذیه انسان و حیوانات بسیار مهم هستند.

 خرید روغن خراطین

پودر کرم خاکی همچنین می تواند درجیره غذایی پستانداران یک معده ای و ماهی ها جایگزین پودر ماهی شود. با روش های کنونی برای عصاره گیری و تهیه پودرکرم می توان 50-25% از پروتئین جیره غذایی را از پودر کرم تامین کرد (ادواردز و نیدرر، 1988). نسبت اسیدهای آمینه متیونین و لیزین در پودرکرم بیشتر از پودر ماهی است (میترا، 1997). کرمار و همکاران (1997) اظهار داشتند که ترکیب اسیدهای آمینه دو گونه E.foetida و L.rubellus بسیار متفاوتند ولی در هر دو گونه لوسین و هیستیدین اسیدهای آمینه غالبند و مقدار متیونین نسبتاً کم است. از میان اسیدهای آمینه غیر ضروری نیز اسیدهای گلوتامیک و آسپارتیک غلبه دارند. ترکیب شیمیایی پودر گرم خاکی از گونه E.foetida در مقایسه با دو منبع پروتئینی در جدول 5-4 ارائه شده است.
در آزمایشی که فیشر (1988) انجام داده است، موفقیت کمی حاصل شده است. این محقق از مقادیر 0، 72، 144 و 215 گرم بر کیلوگرم پودر کرم برای تغذیه طیور از سن 4-2 هفته استفاده کرد. انرژی متابولیسمی جیره (ME)، ابقای نیتروژن (قسمتی از نتیروژن که با مدفوع دفع نمی شود)، سرعت رشد و مصرف اختیاری خوراک (VFI) تحت تاثیر وارد شدن پودر کرم به جیره غذایی به میزان 72 گرم برکیلوگرم برای تامین حدود 25% از پروتئین مورد نیاز، قرار قرار نگرفت. با اضافه کردن مقادیر بیشتر پودر کرم، رشد طیور، بازدهی تبدیل غذایی و مصرف اختیاری خوراک (VFI) به مقدار کم ولی معنی داری کاهش یافت.
جدول 5-4- ترکیب شیمیایی پودر کرم خاکی از گونه Eisenia foetida در مقایسه با دو منبع پروتئینی دیگر مورد استفاده در تغذیه طیور و آبزیان (رینک و آلبرتز، 1987)‌

پودر کرم به خوبی جايگزين پودر گوشت در جيره غذايیطيور شده است (سابين، 1978) ولیشناسايیبهتر خصوصيات پودر کرم و تيمارهایاوليه خاص قبل از اضافه کردن کرم ها به جيره غذايیمورد نياز است. مثلاً، استافورد و تاکون (1988) يا شست و شویکرم هایزنده (از گونه E.foetid) به وسيله آب جوشان، آن را به غذایکاملاً مناسبیبرایماهیها تبديل کردند. علت آن احتمالاً مربوط به اثر تيمار حرارتیو يا حذف قسمت عمده ایاز مايع زرد بد مزه ایاست که کرم ها در موقع تحريک برایدفاع از خود ترشح میکنند. در آزمايش هایديگري، تغذيه خوک با مکمل هایپروتئينیحاویپودر کرم هایخاکینتيجه ایمشابه با جيره هایغذايیتجاریمتداول داشت (ادواردز، 1988). نتايج آزمايش ها نشان داده است که پودر کرم خاکیمنبع پروتئينیمناسبیبرایپرورش مرغ گوشتیبه شمار میرود. (رينک، 1991). در آزمايشیديگر جايگزين کردن پودر ماهیبا پودر کرم خاکیسبب افزايش رشد مرغ گوشتیشده است (کارياگا، 1983).
در جدول 5-5 ترکيب اسيدهایآمينه پودر کرم به نقل از منبع ديگریذکر شده است (موسسه تحقيقات صنعتي، 2006) .
جدول 5-5- ترکيب اسيدهایآمينه در پودر کرم هایخاکی(گرم در 100 گرم پروتئين)

5-5- سيستم های صنعتی کنونی
گونه هايی که در استراليا از آنها برای توليد پودر کرم استفاده میشود شامل گونه هایE.foetida ، E.anderi و P.excavatus میباشد. دو گونه E.foetida ، E.anderi بسيار به هم شبيه اند. گونه کرم آبی هندی(P.excavatus) يک گونه بومی مناطق حاره ای است و در نتيجه در شرايط اقليمی مديترانه ای يافت نمیشود. سرعت تکثير و توليد مثل چهارگونه متداول در پرورش کرم های خاکی و مواد بستری معمول را در جدول 5-2 نشان داده شده است. در منابع، گزارشی مبنی بر روش بهينه سازی جيره غذايی کرم ها برای دستيابی به حداکثر سرعت رشد و تکثير وجود ندارد و بنابراين لازم است مطالعات بيشتری در اين زمينه صورت گيرد. داده های ستون آخر در جدول 5-2 از اعداد ستون های قبل محاسبه شده است.

5-3- تغييرات در تركيب شيميايي محصولات
پودر كرم اي خاكي از نظر پروتئين بسيار غني و حاوي مقادير متفاوتي از چربي هاست (جدول 5-1). با ايجاد تغيير در جيره غذايي كرم ها، تركيب شيميايي بدن كرم ها و محتوي چربي آنها به مقدار زيادي تغيير مي يابد. مطالعات مربوط به تغذيه حيوانات با كرم هاي خاكي نتايج متفاوتي را در پي داشت كه علت آن تفاوت درتركيب شيميايي پودر كرم ها بوده است. نتايج منفي به دست آمده از مصرف مقادير زياد پودر كرم هاي خاكي درجيره غذايي حيوانات احتمالاً مربوط به عدم توازن عناصر غذايي يا نسبت بالاي چربي در پودر مي باشد. در منابع، مطالعه اي در مورد بررسي تاثير تركيب شيميايي پودر كرم هاي خاكي بر عملكرد حيوانات ديده نمي شود و لذا بررسي هاي بيشتري در اين زمينه ضروري است.
جدول 5-1 تركيب شيميايي پودركرم هاي خاكي از سه گونه مختلف

* منبع فيشر (1988)
** منبع استافورد و تاكون (1988)
استافورد و تاكون (1988) گزارش كردند كه يك رابطه خطي معكوس بين نسبت پروتئين و غلظت چربي ها در پودر كرم خاكي وجود دارد. فيشر (1988) عقيده دارد كه تركيب شيميايي بدن كرم ها منعكس كننده تغييرات در رژيم غذايي آنهاست. به گزارش اين محقق گونه D.veneta داراي سرعت رشد كم و درصد چربي بيشتري است (جدول 5-1).
در منبع ديگري تركيب پودر كرم ها براساس وزن خشك بدن به اين ترتيب گزارش شده است : رطوبت 6/6%، پروتئين خام 95/60-27/56%، وزن كل خاكستر 36/11-49/10 درصد، فيبر خام 60/0-56/0%، كلسيم 09/1-01/1% ، فسفر 36/1-25/1%، چربي خام (عصاره اتري) 55/6-05/6% و سيليسيم 07/4-76/3% (موسسه ملي تحقيقات صنعتي، 2006).
5-4- تكثير كرم ها
كرم هاي خاكي از نظر توليد مثل دو جنسي اند و اندام هاي نر و ماده آنها در سوراخ هايي درقسمت شكمي بدن قرار دارند. كرم هاي خاكي توليد مثل مداوم و يا نيمه مداوم دارند و در اكثر ايام سال توليد كپسول تخم مي كنند. در اكثر گونه ها، توليد كپسول هاي تخم منوسط به فراهم بودن غذا و شرايط مناسب محيطي است. شكل كپسول هاي تخم در گونه مختلف متفاوت است و اكثر كرم ها كپسول هاي تخمشان را در نزديك سطح خاك قرار مي دهند.
زمان باز شدن تخم ها در گونه ها مختلف متفاوت بوده، از سه هفته تا پنج ماه تغيير مي كند (بولن و ادواردز، 1996). زمان بالغ شدن كرم ها بعد از خروج از كپسول هاي تخم نيز متفاوت است و اطلاعات مربوط به آن تنها براي گونه هاي معدودي وجود دارد. طول عمر كرم هاي خاكي بين 8-4 سال است هر چند در شرايط طبيعي رسيدن به اين سن بسيار نادر است.
سيستم تكثير كرم ها به گونه انتخاب شده كرم ها، سرعت رشد و تركيب مواد بستري بستگي دارد و اطلاعات در مورد روش هاي تكثير و گونه مناسب براي پرورش كرم ها به منظور تغذيه طيور و آبزيان محدود مي باشد.

نیاز به تولید منابع پروتئینی با کیفیت مناسب در سیستم های تولید با عملکرد بالا (پرورش طیور و آبزیان) روز به روز آشکار می شود. هر چند پودر ماهی توانسته است تا حدودی این نیاز را بر طرف کند ولی به دلیل برداشت بیش از حد، این منبع در دراز مدت، جوابگوی نیازها نخواهد بود و صدمه جبران ناپذیری به محیط زیست وارد خواهد شد. بنابراین پودر کرم خاکی می تواند به عنوان جایگزینی مناسب برای پودرماهی در نظر گرفته شود و درآینده با محدود شدن یا ممنوع شد ن استفاده از پودر ماهی،اهمیت آن بیشتر خواهد شد. ضایعات حاصل از دامداری ها و صنایع تبدیلی کشاورزی به یک معضل مهم تبدیل شده و دفع آنها با روش های سنتی بسیار پر هزینه است. استفاده از کرم های خاکی برای دفع این مواد یک گزینه مناسب است و هم اکنون در مقیاس بزرگ مورد استفاده واقع می شود. برای استفاده از فضولات گاوی و خوکی باید قسمت جامد از قسمت مایع جدا شود و نمک های معدنی اضافی و آمونیاک از کود خارج گردد. کود اسبی، ضایعات و خمیر کاغذ، ضایعات کارخانه آبجوسازی و واحدهای پرورش قارچ می تواند بدون تیمار اولیه برای پرورش کرم استفاده شود. ضایعات شهری شامل خرده های مواد غذایی و چمن برای تغذیه کرم ها مناسب است ولی بهتر است ابتدا کمی کمپوست شود (ادواردز و بولن، 1996)

4-4- كمپوست و مبارزه با عوامل بيماري زا :
در دو دهه اخير پيشرفت هاي قابل توجهي در معرفي روش هاي زراعي در مبارزه زيستي با عوامل بيماري زا صورت گرفته است. نخست مشاهده كردند كه استفاده از خرده هاي پوست درختان در صنعت توليد گل و گياه، بيماري پيوسيدگي ريشه فيتوفتوريايي را كنترل مي كنند. سپس معلوم شد كه رشد گياهان چوبي در بسترهاي تيمار شده با كمپوست پوست درخت بهتر از تيمارهاي ضد عفوني با متيل برومايد است. به دنبال ان روشن شد كه بيماري هاي پيوسيدگي ريشه ناشي از قارچ هاي Pythium و phytophthora به خوبي در محيط كشت گلداني با اضافه كردن كمپوست پوست درختان كنترل مي شود ولي براي رسيدين به نتيجه مطلوب بايد خصوصيات فيزيكي و شيميايي كمپوست ايده آل باشد پيت اسفنجي تيره رنگ و پوسيده از نظر مبارزه با بيماري ها چندان موثر نبود زيرا ظرفيت نگهداري ميكروبي ا ين منبع كاملاً هوموسي شده اندك است (دكوستر و هويتينك، 1999).
Rhizoctenia solani يك بيمار كننده مهم گياهي است كه در طول چندين هفته پس از مصرف كمپوست و كاشت گلدان ها بهطور زيستي كنترل نمي شود، در حالي كه Phytophthora به خوبي كنترل مي شود. نشاء بسياري از گياهان به بيماري ناشي از Rhizoctonia solani حساسند. چون روش مبارزه طبيعي و زيستي براي اين بيماري وحودندارد، گياهچه ها در مزرعه از اين بيماري بسيار خسارت مي بينند. البته مشاهده شده كه با عمل آمدن طولاني مدت كمپوست، خاصيت كنترل كنندگي اين بيماري در ان ايجاد مي شود.

6-3- روش هاي زيستي مبارزه با بيماري هاي خاكزاد
دو روش كلي براي مبارزه زيستي با بيماري هاي گياهي خاكزاد وجود دارد كه شامل روش هاي اختصاصي و عمومي مي شود. در روش اختصاصي بر اي كنترل يك بيماري خاص، يك ريز جاندار به تنهايي به خاك اضافه مي شود. يك مثال مناسب روش زيستي مبارزه با بيماري بوته ميري ناشي از قارچ Rhizoctonia solani است كه باعث از بين رفتن بوته هاي جوان در شرايط خنك و مرطوب مي شود. با اضافه كردن قارچ Trichodeerma spp به خاك، اين قارچ ترشحات شيميايي خاصي را از خود منتشر مي نمايد كه عامل بيماري زا را مورد حمله قرار مي دهد. از سوي ديگر، ريسه قارچ Trichodeermaعامل بيماري زا را محصور مي كند و نوعي آنزيم آزاد مي كند كه سلول هاي Rhizoctonia را هضم و قارچ، محتويات آن را جذب مي كند (شكل4-1). امروزه از قارچ تريكودرما براي ضد عفوني كردن بذرها براي مبارزه با بيماري بوته ميري رايزوكتونيايي استفاده مي كنند (پرستون، 2004). معمولاً اضافه كردن مايه تلقيح يك ريز جاندار خاص، به تنهايي چندان موثر نيست زير در شرايطي كه مواد غذايي به مقدار كافي درخاك وجود ندارد، ريز جاندار تازه اضافه شده قادر به رقابت با ميكروب هاي مستقر در خاك نيست و زنده نمي ماند. اين عمل همانند گلي است در صحرا كه بدون آبياري كاشته مي شود (پرستون، 2004). در بلژيك در اواخر دهه هشتاد، چندين نمونه از مايه تلقيح خالص Trichodeerma harzianumعامل به عنوان عاملي براي مبارزه زيستي به بازار عرضه شد. اين محصول در سطح تجاري دردهه اخير مورد استفاده قرار گرفت و در آزمايش هاي متعدد مزرعه اي موجب افزايش عملكرد گياهان مختلف (هم از نظر رشد و هم از نظر سلامت گياهان) شد. هم اكنون مايه تلقيح قارچ Trichodeerma Rhizoctonia و گونه هاي ديگر تريكودرما در اين كشور مورد استفاده عموم توليد كنندگان است (دكوستر و هويتينك، 1999).

تا دهه 1930 استفاده از مواد بهساز آلی با اجرای تن اوب زراعی روشی بسیار مناسب برای کنترل بیماری های خاکزاد به شمار می رفت ولی با متداول شدن مصرف کودهای شیمیایی و به دلیل صرفه اقتصادی این کودها، استفاده از مواد بهساز آلی محدود شد. در سال های بعد استفاده از مواد ضد عفونی کننده تدخینی به ویژه متیل بروماید مرسوم شد. این ماده به نحو مطلوبی بیماری های خاکزاد، حشرات و علف های هرز را کنترل می کرد. مشکل عمده ای که در استفاده از متیل بروماید و سایر مواد تدخینی ضد عفونی کننده وجود دارد، این است که بر اثر آن علاوه بر عوامل بیماری زا، سایر ریز جانداران مفید مانند قارچ ریشه ها نیز ازبین می روند که این موجودات عوامل مهمی در کنترل زیستی بیماری ها هستند. همچنین ریز جانداران محرک رشد گیاهان نیز با این روش از بین می روند. خلا زیستی حاصل از سترون کردن خاک معمولاً توسط تلقیح مجدد با ریز جانداران مفید جبران می شود ولی تشخیص اینکه بعد از سترون کردن، میکروب های مفید درخاک غالب می شوند یا مضر، توسط عوامل مختلف محیطی و در طول زمان تعیین می شود (دکوستر و هویتینک، 1999).
در سال های دهه شصت قرن بیستم، به دلیل آلودگی مجدد بسترها بعد از سترون کردن خاک از طریق آب آبیاری و گیاهان آلوده، صنعت تولید گل و گیاه آسیب زیادی از بیماری ناشی از Phytophthora cinnamomi دید و به خصوص به ریشه گیاهان حساسی از قبیل رود و دندرون و آزالیا صدمات شدیدی، به شکل پوسیدگی ریشه رسید.
در دهه 1970 دریافتند که استفاده از متیل بروماید باعث آسیب دیدن لایه اوزون می شود. در سال 2005 در نشستی در مونترال کانادا استفاده از متیل بروماید برای ضد عفونی کردن خاک ممنوع اعلام شد. قبل از آن کشورهای آلمان و سوئیس به دلیل وجود بقایای برم در مورد غذایی استفاده از این ماده را ممنوع کرده بودند. بروماید در آب زیر زمینی نیز تجمع یافته، توسط گیاهان جذب می شود. استفاده از این ماده در کشور هلند نیز که یک کشور مهم تولید کننده محصولات گلخانه ای است، ممنوع شده است.
بعد از دهه 1970، تحقیقات برای یافتن جایگزین مناسب برای متیل بروماید در کنترل بیماری های خاکزاد آغاز شد. چندین گزینه برای جایگزینی با این ماده وجود دارد که عبارتند از : استفاده از مواد شیمیایی با خطر کمتر، استفاده از ریز جانداران مفید بعد از ضد عفونی کردن خاک و بازگشت به روش سنتی ولی فراموش شده که همان استفاده از مواد بهساز آلی به جای سترون کردن خاک است. مصرف کودهای دامی، کودهای سبز، کمپوست و کمپوست های غنی شده با عوامل کنترل زیستی از مثال های کارآمد در کنترل بیماری ها می باشند. مخلوط کردن کمپوست با علف کش ها و یا استفاده از عملیات ویژه کشت با کمپوست باعث کارآیی آن حتی در کنترل حشرات و علف های هرز می شود.
به نظر می رسد اگر ماده شیمیایی دیگری نیز به جای متیل برومید در ضد عفونی خاک به کار رود، باز هم به کار گیری روشی برای جلوگیری از ایجاد پرگنه عوامل بیماری زا ضروری است. استفاده از روش های کنترل زیستی در طی 60 سال گذشته توسعه یافته است ولی با وجود موثر بودن آن، هنوز توجه کافی به آن معطوف نشده و به صورت تجاری مورد استفاده قرار نگرفته است (دکوستر و هویتینک، 1999).
4-2- تاریخچه
خاک های با مواد آلی و فعالیت میکروبی کم اغلب ناقل عوامل بیماری زا هستند (عباسی و همکاران، 2002). عوامل بیماریزا در این خاک ها در حضور گیاهان میزبان، زنده می مانند. در دهه 1950 متیل بروماید و سایر آفت کش ها را برای مبارزه با بیماری های قارچی و نماتدها معرفی کردند ولی خاک های سترون شده با این مواد حتی بیشتر از خاک های سترون نشده قابلیت انتقال بیماری را داشتند. Pythium و Phytophthora که عامل پویسیدگی ریشه بسیاری از گونه های گیاهی هستند، چند روز پس از کاشت گیاهان جدید و یا انتقال نشاها گیاهان حساس را آلوده می سازند. به خصوص در مورد گیاه رود ودندرون، این بیماری سریعاً گسترش یافته و کیفیت گیاهانی که سالم مانده اند نیز به شدت افت می کند. گیاهان آزالیا، تاکوس و رودودندرون که در فضاهای سبز مورد استفاده قرار می گیرند، معمولاً به علت پوسیدگی ناشی از Phytophthora از بین می روند. همچنین مشاهده کرده اند که در دمای بالای محیط، 100% گیاهان رودودندرون از بین رفته اند (هویتینک و کوتر، 1986). یک روش برای مقابله با این مشکل، کاشت گیاهانی به عنوان کود سبز در فواصل دوره کشت گیاه اصلی است ولی این روش چندان کارساز نیست زیرا در این روش معمولاً از گیاهان چوبی استفاده کنند که فاقد بقایای گیاهی کافی هستند تا سطح خاک را پوشش دهند و بنابراین کاملاً از کاهش کیفیت خاک جلوگیری نمی کنند. در گیاهان درختی و بوته ای که تمام اندام گیاه برداشت می شود، نیز مشکل فرسایش خاک و بیماری های گیاهی تشدید می شود (هویتینک، 2004).
در دهه 70، در ایالات متحده کمپوست برای استفاده در صنعت گل و گیاه به بازار عرضه شد. در آن زمان کمپوست را درست قبل از کاشت گیاهان به خاک اضافه کرده، مشکل کیفیت نامناسب خاک را به این ترتیب حل می کردند. نتایج تحقیقات نشان داد که مقدار زیادی از کمپوست (حتی به میزان 100 تن در هکتار) می تواند به خاک اضافه شود، بدون اینکه مشکل آلودگی آب های سطحی و زیر زمینی را در پی داشته باشد (برون و همکاران، 1998). اضافه کردن مواد بهساز کمپوست شد ه باعث کاهش شدن بیماری های ناشی از عوامل خاکزاد می شود (آلوارز و همکاران، 1995؛ کرافت و نلسون، 1996؛ وان اوس و وان گینکل، 2001). استون و همکاران (2004) تاثیرات مثبت کمپوست را بر شدت بیماری ها درمزرعه نشان دادند. همچنین تاثیراضافه نمودن کمپوست در محیط های کشت گلدانی نیز به خوبی روشن شده است (هویتینک، 2004).
در سال های اولیه توسعه محیط های کشت گلدانی، مشخص شد که مخلوط پیت معمولاً بیماری پوسیدگی ریشه ناشی از قارچ های Pythium و Phytophthora را کنترل نمی کند و در صورت کنترل نیز اثر آن کوتاه مدت است (بواهم و همکاران، 1997). تا اواسط دهه 70، قارچ کش های موثر بر کنترل بیماری های قارچی ریشه مانند متالاکسیل هنوز معرفی نشده بودند. در غیاب یکی روش کنترل مناسب، تولید کنندگان اغلب سطح حاصلخیزی محیط رشد را پایین می آوردند تا درفصول گرم ازفشار ناشی ازبیماریها برگیاهان کاسته شود. مشکل دیگر عدم دسترسی به پیت با کیفیت مناسب در مناطق مختلف است. بنابراین تولید کندگان به دنبال یافتن جایگزینی مناسب برای پیت بودند (هویتینک، 2004).
در دهه 50، استفاده از خرده های پوست درختان در صنایع تولید گل و گیاه در ایالات متحده و استرالیا به عنوان جایگزینی برای پیت آغاز شد (هویتینک و کوتر، 1986). تولید کنندگان متوجه شدند که وقتی به محیط های کشت گلدانی خرده های پوست درختان اضافه شد، بیماری پوسیدگی ریشه ناشی از قارچ های Pythium و Phytophthora به خوبی کنترل شد ولی به دلیل کمبود نیتروژن و عدم توازن عناصر غذایی و همچنین مشکلات ناشی از آللوپاتی، در اوایل دوره رشد، این تاثیرات متغیر بود. برای ر فع این مشکل نیز روش هایی برای کمپوست کردن پوست چندین گونه درختی ارائه شد (کاپارت و همکاران، 1976).
به دنبال آن، محققان مطالعات وسیعی را برای بررسی تاثیر نسبی کنترل کنندگی عوامل بیماری زا توسط کمپوست در محیط های کشت گلدانی آغاز کردند و روش هایی برای کنترل بیماری های پوسیدگی ریشه و نماتدها با تاثیر قابل پیش بینی در محیط های حاوی کمپوست پوست درخت و خاک اره برای تولید کنندگان گل و گیاه به منظور کوتاه کردن چرخه تولید در فصول گرم سال، سطح حاصلخیزی محیط رشد را افزایش می دهند زیرا بیماری پوسیدگی ریشه در این شرایط به مدت طولانی کنترل نمی شود. نتیجه این عمل، افزایش حساسیت برخی از گیاهان به بیماری های آتشک، سوختگی شاخ و برگ و سرخشکیدگی است. رودودندرون به بیماری قارچی فیتوفتریایی بسیار حساس است و بیمری بادزدگی و مرگ شاخه ها به سرعت گسترش می یابد (هویتینک و همکاران، 1986). بنابراین هر چند بیماری پوسیدگی ریشه ممکن است وجود نداشته باشد ولی اندام هوایی گیاهان حساس باید با یک قارچ کش مناسب سمپاشی شود، به خصوص اگر رطوبت نسبی هوا بالا باشد و یا اندام هوایی گیاه در هنگام آبیاری خیس شود. کنترل طبیعی پوسیدگی فیتوفتریایی ریشه نیز یک روش موثر و شناخته شده است. لازم به ذکر است که کمپوست در کنترل بیماری های برگی موثر نیست و تاثیر آن محدود به بیماری های ریشه می باشد (هویتینک، 2004).